Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka jest jedną z podstawowych kwestii odpowiedzialności finansowej za utrzymanie potomstwa. Wynika on bezpośrednio z art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w którym to czytamy, że rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które jeszcze nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Kwestia takiej odpowiedzialności finansowej staje się szczególnie ważna i skomplikowana w przypadku rozwodu lub separacji. Gdy mówimy natomiast o kwestii podwyższenia alimentów, to te sprawy są jednymi z najczęstszych problemów pojawiających się w sądach rodzinnych. Często pojawia się sytuacja, w której to zmiana zasądzonych alimentów na wyższe będzie bardzo potrzebna ze względu na zwiększające się potrzeby materialne dziecka, czy to poprawę sytuacji ekonomicznej drugiego rodzica. Nasuwają się wówczas bardzo ważne pytania: kiedy i jak mogę uzyskać wyższe alimenty na dziecko? Na jakiej podstawie sąd podwyższa alimenty? Co trzeba wykazać aby uzyskać wyższe alimenty na dziecko? Na wszystkie te pytania postaram się odpowiedzieć w tym artykule.
Pierwsze pytanie, które pojawia się przy takim charakterze sprawy to kiedy mogę żądać podwyższenia alimentów na dziecko? Wówczas podstawową kwestią możliwości skonstruowania takiego żądania jest fakt wcześniejszego istnienia zobowiązania alimentacyjnego. Oznacza to, że zanim złoży się pozew o podwyższenie świadczenia, wcześniej musi dojść do:
• wydania wyroku przez sąd w sprawie o alimenty;
• zasądzenia alimentów w ramach sprawy rozwodowej;
• ustalenia alimentów w drodze ugody sądowej.
Jeśli istnieje już ustalony obowiązek alimentacyjny na podstawie jednego z przykładów powyżej to podstawą do jego zmiany jest art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Stanowi on, że w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. W takim razie, aby móc skutecznie wnosić o zmianę alimentów sytuacja dziecka musi wpisać się w przesłankę “zmiany stosunków”. Tłumacząc bardziej obrazowo, chodzi o zwiększenie potrzeb dziecka albo poprawę możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica zobowiązanego do płacenia alimentów (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 roku o sygn. III CZP 91/86).
Zwiększenie potrzeb dziecka jest pierwszą przesłanką, która znajduje się w art. 135 § 1 KRO pod postacią „usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego”. Należy ją rozumieć jako potrzeby, których zaspokojenie zapewni dziecku odpowiedni do jego wieku i uzdolnień prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Na te potrzeby składają się zarówno potrzeby materialne (pieniądze, mieszkanie) jak i rzeczy niematerialne (korepetycje, wakacje). Co najważniejsze w tym przypadku są one uzależnione od indywidualnych cech dziecka tj.: wieku, stanu zdrowia, zawodu, pozycji społecznej i dotychczasowej stopy życiowej (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 roku o sygn. III CZP 91/86 Legalis nr 26104). Jak można zauważyć w tym przypadku pojęcie to jest ciężkie do zdefiniowania i bardzo ogólne, a tym samym nie ma stałego kryterium odniesienia. Dlatego powstaje najważniejsze pytanie – jak udowodnić zwiększenie potrzeb dziecka?
Podstawą jest zapewnienie podstawowych warunków egzystencji dziecku takich jak wyżywienie, mieszkanie, stosowna do wieku odzież, środki na ochronę zdrowia i kształcenie. Warto również podnosić fakt wieku dziecka, które dojrzewa, a co za tym idzie koszty jego utrzymania rosną. W takim razie wysokość pieniędzy przeznaczanych na ubrania, kształcenie lub inne kwestie związane z jego kulturalnym i zawodowym wychowaniem wzrastają. Również warto zaznaczyć, że na wysokość alimentów może mieć wpływ nowa choroba, której dziecko nie miało w czasie zasądzania alimentów. Próba udowodnienia zwiększających się potrzeb dziecka opiera się o faktury, rachunki imienne czy wyciągi z rachunków bankowych.
Kolejny argument to podwyższenie alimentów dziecka ze względu na poprawę sytuacji rodzica. Istotnym dla tej przesłanki jest dobre zrozumienie pojęcia “możliwości” z art. 135 § 1 KRO. Utrwalony jest pogląd, w którym to zakres świadczeń alimentacyjnych wyznaczają takie zarobki i dochody, jakie osoba płacąca alimenty może i powinna uzyskiwać przy pełnym wykorzystaniu swoich zdolności. Wówczas ta definicja nie będzie odnosić się do rzeczywistych zarobków, a do takich, które może realnie uzyskać. W tę kategorię wpisują się sytuacje, w których to osoba zobowiązania do płacenia alimentów uzyskuje podwyżkę, zmienia pracę na lepszą, otrzymała wartościowy spadek czy nawet rozwiązała problemy zdrowotne, które uniemożliwiały podjęcie lepszej pracy.
Trzeba natomiast uwzględnić jeszcze inne przesłanki, które również będą wpływać na podwyższenie alimentów z użyciem takiej praktyki. Konieczne jest zachowanie rozsądnej równowagi pomiędzy zaspokojeniem potrzeb dziecka, a poziomem życia rodzica tak aby nie popadł on w niedostatek (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 czerwca 2016 roku o sygn. I ACa 297/16). Trzeba również wziąć pod uwagę inne obowiązki alimentacyjne ciążące na rodzicu. Wówczas sąd poza wymienionymi przesłankami weźmie również pod uwagę poprzednie alimenty, które rodzic płaci na inne dziecko (wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 12 grudnia 2013 roku o sygn. II Ca 1065/13).
Aby skutecznie uzyskać wyższe alimenty na podstawie tych przesłanek należy napisać pozew o ich podwyższenie. Dla skuteczności takiego pozwu najważniejszą jego częścią jest wnioskowanie o przeprowadzenie odpowiednich dowodów, które uzasadniają koszty utrzymania uprawnionego. Argumenty za podwyższeniem świadczenia powinny skupiać się na przesłankach opisanych wyżej oraz zawierać faktyczne i realne dowody takie jak, rachunki imienne i faktury, wyciągi z konta bankowego, korespondencje z drugim rodzicem, wydruki z rejestrów KRS czy CEIDG i zeznania świadków. Istotnym jest również wnioskowanie o zobowiązanie drugiego rodzica przez sąd do przedłożenia odpowiednich dokumentów takich jak umowa o pracę czy wyciągi z konta. Dodatkowo często zadawanym pytaniem jest ile sprawa o podwyższenie alimentów kosztuje? Odpowiedź na to pytanie jest stosunkowo prosta, gdyż jak czytamy w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w art. 96 ust. 1 pkt 2 – nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych strona, która dochodzi roszczeń alimentacyjnych, przez co pozew jest darmowy. Skuteczne dochodzenie wyższych alimentów na dziecko wymaga mimo wszystko dobrych i przekonujących dowodów, które są najważniejsze w takim postępowaniu. Z tego też powodu dobrym krokiem jest skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który zbierze cały materiał i zadba o dobre zakończenie sprawy.