Odmowa przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponownego ustalenia wysokości emerytury, bez stosowania art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej ze wskazaniem, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku w sprawie o sygn. akt SK 140/20 nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji, wskazaną w art. 114 ustawy emerytalnej?
Zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Warto zważyć, że kontekst przepisu art. 114 ustawy emerytalnej nie stwarza podstaw do ograniczenia znaczenia występującego w nim zwrotu ,,okoliczności” wyłącznie do ,,okoliczności faktycznych”. Nie można bowiem przypisać pojęciu ,,okoliczności” wyłącznie wąskiego znaczenia. Dążąc do ustalenia znaczenia zwrotu okoliczności należy uwzględnić szerszy kontekst użycia analizowanego pojęcia w przepisie art. 114 ust. 1 ustawy. Ten kontekst determinowany jest przez wspomnianą wcześniej funkcję art. 114 ustawy emerytalnej, jaką jest zmiana treści decyzji organu rentowego sprzecznych z ukształtowanymi z mocy prawa uprawnieniami osób ubezpieczonych. W myśl wyroku z dnia 26 lipca 2013 roku, III UK 145/12, LEX nr 1408199 pod pojęciem okoliczności należy rozumieć ogół wymagań formalnych i materialnoprawnych związanych z ustalaniem decyzją rentową prawa do świadczeń emerytalno – rentowych (por. także wyrok SN z dnia 18 stycznia 2004 r., II UK 228/03, OSNP 2004 Nr 19, poz. 341). Biorąc pod uwagę fakt, iż ujawnieniem okoliczności w rozumieniu rzeczonego przepisu może być również stwierdzenie, że wcześniejsza decyzja organu rentowego opierała się na niekonstytucyjnym przepisie prawnym (wyrok Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z dnia 15.10.2024 r. w sprawie o sygn. akt VI U 1016/24).
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku w sprawie o sygn. akt SK 140/20
Trybunał Konstytucyjny w cytowanym powyżej wyroku z dnia 4 czerwca 2024 roku (sygn. akt SK 140/20) podtrzymał wcześniejszą linię orzecznictwa wyrażoną w wyroku z dnia 6 marca 2019 roku (sygn. akt P 20/16), przyjmując, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły do dnia ogłoszenia ustawy z dnia 11 maja 2012 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. Także brak publikacji w/w wyroku w Dzienniku Ustaw nie uzasadnia wydania decyzji przez ZUS o odmowie przeliczenia emerytury. Wyroki Trybunału Konstytucyjnego stanowią bowiem decyzje ostateczne i powszechnie obowiązujące, tym bardziej, że sentencja przedmiotowego orzeczenia nie zawiera elementu intertemporalnego. To potwierdza, że w stosunku do ubezpieczonych przepis ten od początku jego obowiązywania był niezgodny z Konstytucją i nie powinien być w ogóle zastosowany. W ślad za Sądem Okręgowym w Szczecinie warto podnieść ,,że nieuprawnione zaniechanie władzy wykonawczej w publikacji przedmiotowego orzeczenia nie może wpływać na brak możliwości jego zastosowania”. (wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 3 lipca 2024 roku w sprawie o sygnaturze akt VI U 528/24). Niewątpliwie, prowadziłoby to do niczym nieuzasadnionego pogorszenia sytuacji ubezpieczonego z powodu zaniechania władzy wykonawczej.
Odmowa
ustalenia emerytury z powodu braku publikacji wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2019 w sprawie o sygn. akt SK 140/20
w Dzienniku Ustaw.
Artykuł 190 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej formułując nakaz niezwłocznego ogłoszenia w stosownym organie urzędowym każdego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie określa skutków prawnych orzeczenia TK , które wbrew temu zakazowi nie zostanie opublikowane. Jednocześnie inne ustępy tego przepisu bezpośrednio problemu urzędowej publikacji orzeczenia nie rozwiązują. Wynika z nich, że każde orzeczenia TK ma moc powszechnie obowiązującą i jest ostateczne (art. 190 ust. 1), pozbawia niekonstytucyjny akt normatywny jego mocy obowiązującej (art. 190 ust. 3) oraz stanowi podstawę do wzruszenia rozstrzygnięć wydanych na podstawie tego aktu (art. 190 ust. 4). Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego ogłoszone przez przewodniczącego składu orzekającego, lecz nie publikowane w stosownym organie urzędowym z całą pewnością istnieje w obrocie prawnym, a tym samym wywołuje określone skutki prawne (vide Skutki prawne wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 marca 2016 roku, K 47/15, Monika Florczak – Wątor – LEX/el. 2016). Warto zauważyć, że brak publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku rodzi zagrożenie dla praw i wolności obywateli oraz narusza ich zaufanie do państwa i stanowionego przez nich prawa. Co więcej, podważa ogólnie pewność społeczeństwa do prawa. Nad przestrzeganiem powyższych zasad w Polsce winny czuwać sądy powszechne. Podobnej treści w dniu 7 grudnia 2024 r. opinie wydała Komisja Wenecka, zaznaczając, że wyroki TK powinny być ogłaszane w dziennikach urzędowych, zaś kwestia skuteczności prawnej tych wyroków jest zastrzeżona dla organów władzy sądowniczej, a nie władzy wykonawczej. Dlatego tak istotne jest złożenie do sądu odwołania od wydanej przez ZUS w tego typu sprawie decyzji.