Czy pieniądze będące na rachunku bankowym spadkodawcy wliczają się do masy spadkowej?
Powołanie do spadku po zmarłej osobie może nastąpić w drodze testamentu lub dziedziczenia ustawowego. W pierwszym przypadku spadkodawca – testator powołuje wybraną osobę lub kilka osób do całego spadku, jego części, bądź określonych składników majątkowych. Z kolei przy dziedziczeniu zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego, który w sposób szczegółowy wskazuje kto i w jakiej części ma prawo do spadku. Majątek, który pozostawia po sobie spadkodawca nazywany jest masą spadkową. Często pojawiają się pytania czy pieniądze, które znajdują się na rachunku bankowym wliczają się do masy spadkowej i co w przypadku, gdy do konta przypisana jest osoba upoważniona?
Czy pełnomocnictwo uprawnia do wypłaty środków po śmierci?
W praktyce często zdarza się, że jedna z osób uprawnionych do rachunków bankowych spadkodawcy błędnie interpretuje pełnomocnictwo jako zgodę na swobodne dysponowanie środkami finansowymi. Choć udzielenie pełnomocnictwa do rachunku bankowego umożliwia pełnomocnikowi dokonywanie wypłat, nie oznacza to, że może on dowolnie rozporządzać zgromadzonymi tam środkami. Pieniądze na rachunku pozostają własnością jego posiadacza, a pełnomocnik może nimi dysponować wyłącznie w granicach udzielonego mu upoważnienia i w interesie właściciela rachunku. W momencie śmierci posiadacza rachunku pełnomocnictwo automatycznie wygasa. W związku z tym pełnomocnik, który dokonywał wypłat przed śmiercią właściciela rachunku, powinien rozliczyć się z jego spadkobiercami. Zdarza się jednak, że zanim bank otrzyma informację o zgonie, pełnomocnik – na przykład jedno z dzieci zmarłego – wypłaca środki z konta. Dziedziczenie środków zgromadzonych na rachunku bankowym odbywa się zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego oraz ustawy Prawo bankowe. W momencie, gdy bank otrzyma informację o śmierci właściciela rachunku, następuje jego blokada, uniemożliwiająca dalsze wypłaty. Aby uzyskać dostęp do zgromadzonych środków, spadkobiercy muszą przedłożyć bankowi dokument potwierdzający ich tytuł prawny do spadku. Podsumowując, pełnomocnictwo wygasa z chwilą śmierci właściciela rachunku, a pobrane wcześniej środki podlegają dziedziczeniu i powinny zostać zwrócone spadkobiercom.
Wypłata z konta po śmierci właściciela
Śmierć posiadacza rachunku bankowego rodzi szereg konsekwencji prawnych i finansowych, w tym dotyczących dostępu do zgromadzonych środków. Istnieje kilka sytuacji, w których możliwe jest dokonanie wypłaty środków, lecz każda z nich podlega jednak określonym regulacjom i ograniczeniom. W przypadku rachunku bankowego prowadzonego na rzecz więcej niż jednej osoby sytuacja współposiadacza, który nie jest spadkobiercą – w zależności od działalności konkretnego banku – może kształtować się odmiennie. Niektóre banki w razie śmierci jednego ze współposiadaczy rachunku umożliwiają drugiemu korzystanie z tego konta i nie blokują go. Nie oznacza to jednak, że współposiadacz może dowolnie dysponować środkami, które się na nim znajdują, bowiem w postępowaniu o dział spadku, sąd zbada jaka kwota należała do majątku zmarłego i rozstrzygnie o rozliczeniu tych środków. Niektóre banki z kolei przekształcają rachunek wspólny w rachunek indywidualny, tak by współwłaściciel rachunku mógł uzyskać dostęp do części środków do czasu zakończenia postępowania spadkowego. Drugą sytuacją, która pozwala na wypłatę środków z konta są środki poniesione na pogrzeb posiadacza rachunku. Osoba, która poniosła koszty pogrzebu może przedstawić bankowi rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią z tego tytułu wydatków. Osoba ta nie musi być krewnym zmarłego, lub spadkobiercą – przesłanką jest jedynie sfinansowanie pogrzebu. Bank wypłaci poniesione w związku z pogrzebem środki w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w środowisku zmarłego. Co ważne, wypłacona przez bank kwota nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku. Z trzecią możliwością wypłaty środków, która przysparza najwięcej wątpliwości jest dyspozycja wkładem na wypadek śmierci. Posiadacz rachunku może polecić pisemnie bankowi dokonanie po swojej śmierci wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom. Dyspozycja taka wydawana jest na podstawie art. 56 ust. 1 prawa bankowego zgodnie z którym posiadaczowi rachunku bankowego przysługuje możliwość złożenia bankowi polecenia realizacji wypłaty określonej ilości pieniędzy z rachunku bankowego po śmierci na rzecz wskazanej osoby lub osób. Grono uprawnionych do dyspozycji jest jednak ograniczone ustawą. Stanowi ona, że dyspozycja może być wydana małżonkowi, wstępnemu, zstępnemu oraz rodzeństwu. Kwota wypłaty niezależnie od ilości wydanych dyspozycji, nie może być jednak wyższa niż 20-krotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może być w każdym czasie przez posiadacza rachunku zmieniona lub odwołana. Rozwiązanie to ma na celu zabezpieczenie najbliższych przed trudnościami związanymi z postępowaniem spadkowym. W ramach dyspozycji, beneficjent może wypłacić środki nawet w dniu śmierci posiadacza rachunku i nie jest tutaj wymagane przedłożenie dokumentów potwierdzających tytuł prawny do spadku. Jednocześnie kwota wypłacona zgodnie z dyspozycją nie wchodzi w skład spadku po posiadaczu rachunku. Można nią rozporządzać bez zgody spadkobierców i bez obaw o rozliczenia tej kwoty w postępowaniu spadkowym.
Co grozi za wypłacenie pieniędzy z konta po śmierci właściciela?
W sytuacji, gdy osoba nieuprawniona – w szczególności pełnomocnik, wypłaci pieniądze z rachunku bankowego po śmierci posiadacza rachunku musi liczyć się z konsekwencjami prawnymi. Działanie takie może zostać potraktowane jako przestępstwo kradzieży lub przywłaszczenia, w zależności od okoliczności sprawy.